Konwencja Bońska

Stado zebr, wędrujących po bezkresnej sawannie, to niezapomniany widok.

Zebry jako zwierzęta migrujące objęte są ochroną, wynikającą z postanowień konwencji bońskiej.

Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, tak zwana konwencja bońska, została sporządzona dnia 23 czerwca 1979 roku w Bonn. Oryginał konwencji został sporządzony w językach angielskim, francuskim, niemieckim, rosyjskim i hiszpańskim. Każda wersja językowa jest jednakowo autentyczna. Przygotowana została również oficjalna wersja konwencji w językach arabskim i chińskim. Polska jest stroną konwencji od 1996 roku.

Zgodnie z postanowieniami konwencji gatunkiem wędrownym jest „cała populacja lub jakakolwiek geograficznie odrębna część populacji dowolnego gatunku lub niższej kategorii taksonomicznej dzikich zwierząt, którego znaczna część osobników w sposób cykliczny i możliwy do przewidzenia przekracza jedną lub kilka granic jurysdykcji państwowej”.

Konwencja posiada dwa załączniki, które obejmują „zagrożone gatunki wędrowne” oraz „gatunki wędrowne posiadające nieodpowiedni status ochronny, co do których istnieje potrzeba zawarcia międzynarodowych porozumień w celu ich ochrony i gospodarowania nimi, jak również te, których status ochronny mógłby stać się bardziej sprzyjający w wyniku współpracy międzynarodowej, nawiązanej poprzez porozumienia międzynarodowe”.

Ponadto konwencja zawiera postanowienia, dotyczące: depozytariusza; wytycznych do porozumień; państw terytorium występowania gatunków wędrownych wymienionych w załącznikach; wpływu na konwencje międzynarodowe i inne akty prawne; rozstrzygania sporów pomiędzy dwiema lub więcej stronami konwencji, dotyczących interpretacji lub stosowania postanowień konwencji; zastrzeżeń ogólnych i szczegółowych; podpisania konwencji; ratyfikacji, przyjęcia i zatwierdzenia konwencji; zmian w konwencji i załącznikach; przystąpienia do konwencji wszystkich państw i regionalnych organizacji integracji gospodarczej niebędących sygnatariuszami; wejścia w życie konwencji; wypowiedzenia konwencji.

Organem decyzyjnym konwencji jest Konferencja Stron, zaś organem doradczym w sprawach naukowych – Rada Naukowa.

Joanna Orda

Przeczytaj również: Konwencja Waszyngtońska

Źródło: Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt, https://eur-lex.europa.eu.

Cele postępowania karnego

Jakie są cele postępowania karnego w zamierzeniu prawodawcy?

Zgodnie z obowiązującym kodeksem postępowania karnego do celów tych należą: 1) wykrycie i pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa oraz uchronienie osoby niewinnej przed poniesieniem tej odpowiedzialności; 2) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięcie zadań postępowania karnego w zwalczaniu przestępstw i zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego; 3) uwzględnienie prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego przy jednoczesnym poszanowaniu jego godności; 4) rozstrzygnięcie sprawy w rozsądnym terminie.

Kodeks postępowania karnego z 1969 roku wśród celów postępowania karnego wymieniał: 1) wykrycie i pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa oraz uchronienie osoby niewinnej przed poniesieniem tej odpowiedzialności; 2) ustalenia faktyczne odpowiadające prawdzie jako podstawa wszelkich rozstrzygnięć; 3) przez trafne zastosowanie środków przewidzianych w prawie karnym oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnieniu przestępstwa osiągnięcie zadań postępowania karnego w zwalczaniu przestępstw i zapobieganiu im oraz w umacnianiu poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego. Natomiast kodeks postępowania karnego z 1928 roku nie określał celów postępowania karnego.

Joanna Orda

 Przeczytaj również: Kodeksy postępowania karnego na ziemiach polskich od 1918 roku do dziś

Definicja przestępstwa w świetle polskiego kodeksu karnego

Jak wspomniałam w poście Nie ma przestępstwa bez ustawy, polski kodeks karny nie wprowadza formalnej definicji przestępstwa, lecz z treści artykułu pierwszego można wyinterpretować poszczególne elementy jego struktury.

Zgodnie z obowiązującymi rozwiązaniami kodeksowymi o przestępstwie można mówić, gdy zostanie popełniony czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy i zawiniony przez sprawcę. Przez czyn zabroniony rozumie się zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej. Czyn zabroniony o znikomej szkodliwości społecznej nie stanowi przestępstwa. Sprawca czynu zabronionego, któremu nie można przypisać winy w czasie czynu, nie popełnia przestępstwa.

Na gruncie unormowań kodeksu karnego z 1969 roku przestępstwem był czyn społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Przez czyn zabroniony kodeks ten rozumiał działanie lub zaniechanie o znamionach określonych w ustawie karnej, chociażby nie stanowiło ono przestępstwa ze względu na brak winy. Natomiast w świetle kodeksu karnego z 1932 roku przestępstwem był czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Kodeks ten nie podawał wyjaśnienia pojęcia czynu zabronionego.

Struktura przestępstwa, wynikająca z treści artykułu pierwszego obowiązującego kodeksu karnego, zawiera najwięcej elementów w porównaniu do uprzednio obowiązujących kodeksów karnych.

Joanna Orda

Przeczytaj również: Kodeksy karne na ziemiach polskich od 1918 roku do dziś

Nie ma przestępstwa bez ustawy

Nullum crimen sine lege

Nullum crimen sine lege to jedna z najważniejszych zasad prawa karnego. Znalazła swój wyraz nie tylko w krajowym ustawodawstwie karnym, lecz także w ustawie zasadniczej i aktach międzynarodowych. Podstawą odpowiedzialności karnej – w myśl tej zasady – jest popełnienie czynu zabronionego pod groźbą kary przez prawo (krajowe lub międzynarodowe) obowiązujące w czasie jego popełnienia.

Odzwierciedlenie zasady nullum crimen sine lege zawiera pierwszy artykuł polskiego kodeksu karnego, który stanowi, że „odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia”. Podobne unormowania w tym zakresie można znaleźć również w kodeksach karnych innych państw europejskich. Dla przykładu w niemieckim kodeksie karnym („Eine Tat kann nur bestraft werden, wenn die Strafbarkeit gesetzlich bestimmt war, bevor die Tat begangen wurde”), francuskim kodeksie karnym („Nul ne peut être puni pour un crime ou pour un délit dont les éléments ne sont pas définis par la loi, ou pour une contravention dont les éléments ne sont pas définis par le règlement”), czy hiszpańskim kodeksie karnym („No será castigada ninguna acción ni omisión que no esté prevista como delito por ley anterior a su perpetración”).

Obowiązujący kodeks karny nie wprowadza formalnej definicji przestępstwa, podobnie jak kodeksy karne z 1969 roku i 1932 roku. Z przywołanego powyżej artykułu pierwszego można jednak wyinterpretować poszczególne elementy jego struktury.

Zasada nullum crimen sine lege spełnia funkcje ochronne i daje pewność prawa.

Joanna Orda

Źródła: https://isap.sejm.gov.pl; https://www.gesetze-im-internet.de/stgb/; https://www.legifrance.gouv.fr/codes/texte_lc/LEGITEXT000006070719/; https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-1995-25444.

Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa. Sprawstwo, podżeganie, pomocnictwo

Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa można podzielić na sprawcze i niesprawcze. 

Zgodnie z obowiązującym kodeksem karnym do sprawczych form popełnienia przestępstwa  zalicza się jednosprawstwo (wykonanie czynu zabronionego samemu), współsprawstwo (wykonanie czynu zabronionego wspólnie i w porozumieniu z inną osobą), sprawstwo kierownicze (kierowanie wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę) i sprawstwo polecające (polecenie innej osobie wykonania czynu zabronionego, wykorzystując jej uzależnienie od siebie). Do niesprawczych form zalicza się podżeganie (nakłanianie innej osoby do dokonania czynu zabronionego) i pomocnictwo (w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, ułatwianie jej tego swoim zachowaniem).

Kodeks karny z 1969 roku nie znał pojęcia sprawstwa polecającego, natomiast kodeks karny z 1932 roku w ogóle nie zawierał katalogu sprawczych form popełnienia przestępstwa.

Oprócz form zjawiskowych wyróżnia się również formy stadialne popełnienia przestępstwa, które są tak jakby krokami na drodze do jego popełnienia.

Joanna Orda

Reguły moralności

 

„Jeśli reguł moralności nie nosisz w sercu, nie znajdziesz ich w książkach” - to słowa Monteskiusza, twórcy zasady trójpodziału władzy, będącej jedną z podstaw demokratycznego państwa konstytucyjnego.

Relacje pomiędzy prawem i moralnością są złożone. Istnieją jednak reguły moralności, które uważa się za uniwersalne i które znalazły odbicie w nadrzędnych zasadach prawa. Opierając się na takich wartościach, jak prawda, dobro i sprawiedliwość, zasady te wyznaczają kierunek działań w procesie stanowienia i stosowania prawa.

Joanna Orda

W KRĘGU KULTURY

Czy rozmawiając o prawie danego państwa, wkraczamy na grunt jego kultury?

W tamto piękne, wiosenne popołudnie wdaliśmy się w pasjonującą dyskusję o prawie i jego aspektach kulturowych.

Chociaż na świecie występuje różnorodność kulturowa narodów, stosunkowo łatwo daje się zaobserwować kultury ponadnarodowe. Zaważyły one na rozwoju tych kultur narodowych, które leżą w ich kręgu. Taką ponadnarodową kulturą jest na przykład kultura europejska, w kręgu której leży Polska. Od kultury kreteńskiej i mykeńskiej, przez kulturę grecką, rzymską i inkorporację ideologii chrześcijaństwa po zdobycze doby oświecenia kultura europejska wytworzyła specyficzne normy i wartości, wzorce postępowania i zasady moralne, idee i przekonania. Wspólne dla kultury europejskiej osiągnięcia miały istotny wpływ na kształtowanie się polskiego prawa.

Odpowiedź na pytanie, zadane na wstępie, jest twierdząca. Związek prawa danego państwa i jego kultury jest nierozerwalny.

Joanna Orda

Kwitnąca jarzębina

Kwitnąca jarzębina, napotkana na leśnym szlaku, ujmuje subtelnym pięknem.

fot. Joanna Orda

Dobro powszechne, wolność, ojczyzna

„ … dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia ojczyzny naszej i jej granic … ”

Ten cytat z Preambuły do Ustawy Rządowej z dnia 3-go Maja 1791 roku wskazuje cele, które przyświecały jej twórcom.

Wpisując się w trendy ówczesnej Europy, Ustawa Rządowa określała zasady ustrojowe państwa. Miała przejrzystą i nowoczesną systematykę. Składała się z Preambuły i 11 rozdziałów.

Uchwalona została na Zamku Królewskim w Warszawie jako pierwsza konstytucja w Europie i druga na świecie.

Więcej na temat Ustawy Rządowej z dnia 3-go Maja 1791 roku, zwanej powszechnie Konstytucją 3 Maja, napisałam tutaj.

Joanna Orda

W DUCHU BRATERSTWA

Braterstwo – rozumiane jako więzi społeczne, oparte na wzajemnym szacunku i pokojowej koegzystencji – jest jednym z najważniejszych pojęć w systemie ochrony praw człowieka. Daje temu wyraz art. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, który stwierdza, że wszyscy ludzie powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa. Razem z wolnością, równością i sprawiedliwością, których geneza sięga starożytności, braterstwo tworzy fundamenty demokratycznego państwa.

Świadome kształtowanie rzeczywistości społeczno-prawnej, wsparcie w działaniu na rzecz wspólnego dobra, znajdowanie elementów wspólnych  – wszystko to sprzyja budowaniu zaufania w stosunkach społecznych.

Joanna Orda

Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich

Międzynarodowy Dzień Ziemi

 Niepowtarzalne piękno przyrody

SZTUKA INTERPRETACJI

Interpretując sztukę staramy się uchwycić sens, jaki pragnął nadać swemu dziełu twórca.

Czy te śmiałe pociągnięcia pędzlem na zachwycającym obrazie są wyrazem odczuć artysty? Czy ten pełen subtelnych niuansów i pięknych zwrotów wiersz odzwierciedla przeżycia poety? Czy to zgrabnie skonstruowane opowiadanie o zaskakującym zakończeniu ma jakieś przesłanie?

Interpretacja sztuki sama może stać się sztuką. Niezwykle zajmującą.

Podobnie jak interpretacja prawa.

Interpretując prawo podejmujemy się zadania ustalenia zamierzeń ustawodawcy. Wymaga to doświadczenia prawniczego i umiejętności stosowania specyficznych reguł. Są takie zagadnienia prawne, na tle interpretacji których dochodzi do fascynujących dyskusji pomiędzy wybitnymi ekspertami prawa. Dyskusje te potrafią toczyć się latami, wznosząc argumentację na coraz wyższe poziomy.

Interpretacja prawa ma realny wpływ na jego stosowanie w praktyce.

Joanna Orda

WOLNOŚĆ

Wolność jest jedną z najważniejszych wartości, której ochrona wpisuje się w międzynarodowy i krajowy system ochrony praw człowieka.

Choć nie istnieje formalnoprawna definicja wolności, uznaje się, że jest to swoboda jednostki w wyborze własnych zachowań. Źródłem wolności, według polskiej konstytucji, jest przyrodzona, niezbywalna i nienaruszalna godność człowieka, której poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Wolność nie wywodzi się zatem z prawa, lecz z natury człowieka jako istoty wolnej. Prawo gwarantuje ochronę wolności i w ściśle określonych sytuacjach wprowadza jej ograniczenia.

Wolność, obok równości i sprawiedliwości, jest jednym z filarów państwa demokratycznego.

Joanna Orda

Ochrona gatunkowa zwierząt

 

Bieliki to największe ptaki drapieżne żyjące w Polsce.

W myśl rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt objęte są ochroną ścisłą.

Wspomniane rozporządzenie określa gatunki zwierząt, które objęto ochroną ścisłą (z wyszczególnieniem gatunków wymagających ochrony czynnej), ochroną częściową, ochroną częściową, które mogą być pozyskiwane oraz sposoby ich pozyskiwania, jak również gatunki wymagające ustalenia stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania. Rozporządzenie formułuje zakazy i odstępstwa od zakazów właściwe dla poszczególnych gatunków lub grup gatunków zwierząt oraz sposoby ich ochrony, w tym wielkość stref ochrony. Do rozporządzenia dołączone są załączniki, zawierające zestawienia chronionych gatunków zwierząt.

Joanna Orda

Przeczytaj również: Ochrona przyrody

Radosnych Świąt!

 

KROKUSY

fot. Joanna Orda

Krokusy objęte są ochroną częściową w myśl rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 roku w sprawie ochrony gatunkowej roślin.

Prawo i rozwój technologiczny

W czasach szybkiego rozwoju technologicznego zachodzi potrzeba dostosowywania prawa do zmieniającego się świata. Wraz z pojawieniem się przełomowych technologii powstają różnorodne zagadnienia i problemy prawne, których rozwiązanie wiąże się z koniecznością nowelizacji obowiązującego prawa lub wprowadzeniem odrębnych regulacji. Na tym tle powstały nowe dziedziny prawa, związane ze stosowaniem innowacyjnych technologii w świecie rzeczywistym i w cyberprzestrzeni.

Uporządkowany stan prawny pozwala uniknąć chaosu. Rozsądne unowocześnianie prawa umożliwia zachowanie wewnętrznej spójności i zapewnienie prawidłowej ochrony stosunków społecznych.

Joanna Orda

Konstytucje państw świata. W narciarskim kierunku: Francja, Szwajcaria, Austria

Na pierwszych miejscach najlepszych ośrodków narciarskich na świecie od lat plasują się francuskie, szwajcarskie i austriackie. Zapierające dech widoki, świetne warunki i wykwalifikowany personel. Tym razem swoją zimową podróż szlakiem konstytucji państw świata rozpoczynam we Francji.

„Le Peuple français …”

Konstytucja Francji (la Constitution du 4 octobre 1958) została uchwalona i przyjęta w drodze referendum w 1958 roku. Składa się z preambuły, artykułu pierwszego i kilkunastu rozdziałów. Preambuła mówi o przywiązaniu przez naród francuski do praw człowieka i zasad suwerenności narodowej, określonych w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku oraz do praw i obowiązków określonych w Karcie Ochrony Środowiska z 2004 r. Mówi też o przyznaniu terytoriom zamorskim, które wyrażają chęć przyłączenia się do Republiki, nowych instytucji, opartych na ideale wolności, równości i braterstwa i zaprojektowanych z myślą o ich demokratycznej ewolucji.

Francja jest jednolitym państwem konstytucyjnym, świeckim i demokratycznym, o ustroju republikańskim i zdecentralizowanej organizacji. Gwarantuje wszystkim obywatelom równość wobec prawa bez względu na pochodzenie, rasę czy religię oraz poszanowanie wszystkich przekonań. Zapewnia kobietom i mężczyznom równy dostęp do mandatów wyborczych, funkcji wybieralnych, obowiązków zawodowych i społecznych. Naród, do którego należy suwerenność narodowa, sprawuje ją przez swoich przedstawicieli i przez referenda. Władza podzielona jest na ustawodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą. Zasadą republiki francuskiej jest „gouvernement du peuple, par le peuple et pour le peuple”, czyli „rząd ludu, przez lud i dla ludu”.

Z Francji podróżuję do Szwajcarii.

„Das Schweizervolk und die Kantone …” - „Le peuple et les cantons suisses ...” - „Il Popolo svizzero e i Cantoni ...” - „Il pievel svizzer ed ils chantuns ...”

Konstytucja Szwajcarii (niem. Bundesverfassung der Schweizerischen Eidgenossenschaft, fr. Constitution fédérale de la Confédération suisse', wł. Costituzione federale della Confederazione Svizzera, retorom. Constituziun federala da la Confederaziun svizra) została uchwalona w 1999 roku. Składa się z Preambuły i sześciu tytułów podzielonych na rozdziały.

Preambuła odnosi się do odpowiedzialności za Stworzenie, dążenia do odnowienia federacji w celu umacniania wolności i demokracji, niepodległości i pokoju w solidarności i otwarcia na świat, chęci przeżycia swojej różnorodności w jedności, z wzajemnym uwzględnieniem i szacunkiem, świadomości wspólnych osiągnięć i odpowiedzialności wobec przyszłych pokoleń, pewności, że wolni są tylko ci, którzy korzystają ze swojej wolności i że siłę ludu mierzy się dobrobytem słabych.

Szwajcarska ustawa zasadnicza gwarantuje prawa podstawowe, prawa obywatelskie i polityczne oraz zobowiązuje federację i kantony do realizacji celów społecznych.

Szwajcaria jest państwem związkowym, o ustroju republikańskim, który tworzą naród szwajcarski i kantony. Federacja wykonuje zadania, które przekazuje jej konstytucja federalna i które wymagają jednolitej regulacji. Władza podzielona jest na ustawodawczą, rządzącą i wykonawczą oraz wymiaru sprawiedliwości. Najwyższą władzą w federacji jest Zgromadzenie Federalne, składające się z dwóch równorzędnych izb: Rady Narodowej i Rady Kantonów i posiadające kompetencje ustawodawcze. Najwyższą władzą rządzącą i wykonawczą Federacji jest Rada Federalna, której przewodzi Prezydent Federacji. Najwyższą władzą wymiaru sprawiedliwości jest Sąd Federalny.

Kantony są samodzielne i  suwerenne w takim zakresie, w jakim ich suwerenność nie została ograniczona przez konstytucję federalną. Nadają sobie demokratyczne konstytucje kantonalne, wymagające zaakceptowania przez naród i gwarancji Federacji. Konstytucje kantonalne nie mogą być sprzeczne z prawem federalnym. Porządek konstytucyjny kantonów jest chroniony przez Federację.

Państwo działa na podstawie i w granicach prawa, w interesie publicznym i proporcjonalnie. Prawo federalne ma pierwszeństwo przed prawem kantonalnym.

Ze Szwajcarii lecę do Austrii.

„Ihr Recht geht vom Volk aus”

Konstytucja Austrii (Bundes-Verfassungsgesetz) została uchwalona w 1920 roku. Składa się z 10 części głównych.

Austriacka ustawa zasadnicza zapewnia równość wszystkich obywateli wobec prawa. Wyklucza  przywileje z tytułu urodzenia, płci, statusu, klasy i wyznania. Zakazuje pokrzywdzenia ze względu na niepełnosprawność. Zapewnia dążenie władz federalnych, stanowych i lokalnych do faktycznej równości mężczyzn i kobiet. Gwarantuje urzędnikom publicznym, w tym członkom sił zbrojnych, pełne korzystanie z praw politycznych. Uważa powszechnie uznane zasady prawa międzynarodowego za składniki prawa federalnego.

Austria jest państwem federalnym o demokratycznym ustroju republikańskim, który tworzą niezależne kraje związkowe. Tworzy jednolity obszar monetarny, gospodarczy i celny. Posiada jednolite obywatelstwo. Władza podzielona jest na ustawodawczą (Rada Narodowa i Rada Federalna), wykonawczą (Prezydent Federalny i Rząd Federalny pod przewodnictwem Kanclerza) i sądowniczą (Sąd Najwyższy, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Administracyjny). Konstytucja określa, jakie obszary należą do kompetencji ustawodawczej i wykonawczej Federacji, a jakie do ustawodawczej Federacji i wykonawczej krajów. Na terytorium krajów federalną władzę wykonawczą wykonują odrębne władze federalne (bezpośrednia administracja federalna) lub jeśli nie zostały ustanowione, naczelnik kraju i jemu podległe władze krajowe (pośrednia administracja federalna). Władza krajów dzieli się na ustawodawczą (parlamenty krajowe), wykonawczą (rządy krajowe pod przewodnictwem naczelnika kraju) oraz sądowniczą (sądy). Kraje ustanawiają własne konstytucje.

Joanna Orda

Źródła: https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/JORFTEXT000000571356/; https://www.fedlex.admin.ch/eli/cc/1999/404/de; https://www.ris.bka.gv.at/GeltendeFassung.wxe?Abfrage=bundesnormen&Gesetzesnummer=10000138.

Skute lodem i przysypane śniegiem

Zdarza się tak, że jakieś przepisy prawa nie są respektowane. Odnosząc się do zimowej aury, można rzec, że są skute lodem i przysypane śniegiem.

Nie oznacza to, że przestają obowiązywać. Niestosowanie, lekceważenie, czy ignorowanie przepisów prawa nie ma wpływu na ich moc wiążącą. Tak jak uchwalenie przepisów, tak uchylenie ich leży w gestii kompetentnego organu.

W państwach demokratycznych tworzenie prawa powszechnie obowiązującego należy zazwyczaj do parlamentu. W Polsce władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament (Sejm i Senat), podobnie jak przykładowo w Niemczech (Bundestag i Bundesrat), we Francji (Assemblée nationale i Senat), czy w Hiszpanii (Congreso de los Diputados i Senat).

Prawo odzwierciedla wartości wyznawane przez społeczeństwo. Do uniwersalnych wartości zalicza się prawdę, sprawiedliwość, dobro.

Joanna Orda