Szczęśliwego Nowego Roku!

fot. CC0

Siła, wolność, odwaga

fot. CC0

WESOŁYCH ŚWIĄT!

fot. CC0

Austriacki kodeks postępowania karnego z dnia 23 maja 1873

Die Österreichische Strafprozessordnung vom 23. Mai 1873

Austriacki kodeks postępowania karnego z dnia 23 maja 1873 roku (Die Österreichische  Strafprozessordnung vom 23. Mai 1873) składał się z 27 elementów głównych i 494 paragrafów.

Zgodnie z postanowieniami kodeksu ukaranie za czyny pozostawione sądom do sądzenia mogło nastąpić tylko po przeprowadzeniu postępowania karnego zgodnie z ustawą o postępowaniu karnym i na podstawie wyroku wydanego przez właściwego sędziego. Ściganie na drodze sądowej następowało tylko na wniosek oskarżyciela. Rozróżnione zostało ściganie z oskarżenia publicznego oraz z oskarżenia prywatnego. W sprawach o czyny ścigane z oskarżenia publicznego wniesienie aktu oskarżenia należało w pierwszej kolejności do prokuratora, jednak mógł to uczynić także oskarżyciel prywatny. W sprawach o czyny ścigane z oskarżenia prywatnego wniesienie aktu oskarżenia należało do oskarżyciela prywatnego. Sformułowana została zasada uwzględniania przez wszystkie władze, które działały w postępowaniu karnym, okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i niekorzyść podejrzanego z równą starannością, co miało służyć ustaleniu prawdy. Istniał obowiązek pouczenia podejrzanego o jego prawach.

Orzeczenia w sprawach karnych wydawały sądy powiatowe, trybunały pierwszej instancji, sądy przysięgłych, trybunały drugiej instancji oraz sąd najwyższy jako trybunał kasacyjny. Sądy powiatowe rozstrzygały w sprawach o wykroczenia przekazanych im przez ustawę wprowadzającą i współdziałały w dochodzeniach przygotowawczych i śledztwach wstępnych w sprawach o zbrodnie i występki. Trybunały pierwszej instancji działały jako: sądy śledcze, izby radne w sprawach dotyczących dochodzeń przygotowawczych i śledztw, sądy wyrokujące (we wszystkich sprawach o zbrodnie i występki, nienależących do właściwości sądów przysięgłych) i sądy apelacyjne w sprawach o wykroczenia. W każdym trybunale pierwszej instancji ustanawiany był jeden (lub kilku) sędziów śledczych, którzy przeprowadzali śledztwa wstępne w sprawach dotyczących  zbrodni i występków. Właściwy wydział trybunału nadzorował jako izba radna wszystkie śledztwa i dochodzenia przygotowawcze w jego okręgu i wpływał na nie w trybie ustawy. Uchwały izby radnej zapadały w składzie trzech sędziów. Jako sąd wyrokujący i sąd apelacyjny trybunał działał w składzie czterech sędziów. Uchwały poza rozprawą główną zapadały co do zasady w składzie trzech sędziów. Sądy przysięgłe orzekały w sprawach o zbrodnie i występki, przekazane im ustawą wprowadzającą. Składały się z trybunału i dwunastu sędziów przysięgłych (tzw. ławy przysięgłych). Trybunały drugiej instancji rozstrzygały zażalenia na uchwały izby radnej, sprzeciwy wobec oddaniu pod oskarżenie i odwołania, o ile były dopuszczalne. Sprawowały też nadzór nad czynnościami sądów karnych w swoim okręgu i rozstrzygały zażalenia przeciw tym sądom. Uchwały trybunału zapadały w składzie pięciu sędziów. Sąd najwyższy jako trybunał kasacyjny orzekał o wszystkich zażaleniach nieważności, które były dopuszczalne w trybie ustawy, a jego uchwały zapadały w składzie siedmiu sędziów.

Obwiniony mógł we wszystkich sprawach karnych korzystać z pomocy obrońcy i wybrać każdego, kto był wpisany do wykazu obrońców.

W kodeksie znalazły się również unormowania, dotyczące m.in. śledztwa wstępnego, rozprawy głównej przed trybunałem pierwszej instancji, wyłączenia osób sądowych i prokuratorów państwa, postępowania dowodowego, wznowienia postępowania karnego, wykonania wyroków.

Austriacki kodeks postępowania karnego z dnia 23 maja 1873 roku obowiązywał  na ziemiach polskich (obok niemieckiego kodeksu postępowania karnego z dnia 1 lutego 1877 roku i rosyjskiej ustawy postępowania sądowego karnego z dnia 20 listopada 1864 r.) do czasu wejścia w życie polskiego kodeksu postępowania karnego z dnia 19 marca 1928 r., obowiązującego na terytorium całego państwa.

Joanna Orda

Źródło: Ustawa o postępowaniu karnym z dnia 23 maja 1873 r.

fot. CC0

Podobny post:

Austriacki kodeks karny z 27 maja 1852 roku

POJEDYNEK

O świcie na leśnej polanie w towarzystwie sekundantów, w samo południe w miasteczku na Dzikim Zachodzie, pod nocnym niebem stepów – w wielu książkach i filmach pojedynki przedstawiane są w widowiskowy sposób jako decydujące starcie dwóch przeciwników. Pojedynki, które miały miejsce w rzeczywistości, niejednokrotnie nie ustępowały fikcyjnym.  Stanowiły wręcz kanwę późniejszych opowieści.

W niektórych epokach pojedynkowano się nagminnie, nie zwracając większej uwagi na wprowadzane zakazy i sankcje karne. Powstawało wiele tak zwanych kodeksów honorowych, które regulowały postępowanie od momentu dokonania obrazy przez wyzwanie na pojedynek do samego pojedynku włącznie. Ustawodawstwo różnych państw uznawało udział w pojedynku za przestępstwo, co jednak nie powstrzymywało pojedynkujących się.

Zgodnie z polskim kodeksem karnym z 1932 roku zabicie człowieka w pojedynku lub uszkodzenie jego ciała zagrożone było karą więzienia do lat 5 albo aresztu. Sekundantów sąd mógł uwolnić od kary. Kodeksy karne, obowiązujące na ziemiach polskich do czasu wprowadzenia kodeksu karnego z 1932 roku, przewidywały za pojedynek karę twierdzy.

Kodeks karny z 1969 roku i obowiązujący kodeks karny z 1997 roku nie znają odrębnego typu przestępstwa, polegającego na pojedynkowaniu się. Silnie zakorzeniona kiedyś tradycja pojedynkowania się w obronie honoru jest już przeszłością. 

Powodem wyzwania kogoś na pojedynek była dokonana przez niego obraza. W dzisiejszych czasach pojedynki w obronie honoru – godności i czci – toczą się na sali sądowej, a orężem jest prawo.

Joanna Orda

fot. CC0

Tryumf sprawiedliwości

Pomyślnie zakończyły się kolejne sprawy cywilne, w których występowałam przed sądem jako pełnomocnik procesowy strony walczącej o godność i cześć. Niezmiernie się cieszę, że sprawiedliwość zatryumfowała. Godność człowieka jest niezbywalna i nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona mają istotne znaczenie w demokratycznym państwie prawnym.

fot.CC0

Słoneczne popołudnie

Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej, łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi

Treaty on Principles Governing the Activities of States in the Exploration and Use of Outer Space, Including the Moon and Other Celestial Bodies

Договор о принципах деятельности государств по исследованию и использованию космического пространства, включая Луну и другие небесные тела

Traité sur les principes régissant les activités des États en matière d'exploration et d'utilisation de l'espace extra-atmosphérique, y compris la lune et les autres corps célestes

Tratado sobre los principios que deben regir las actividades de los Estados en la exploración y utilización del espacio ultraterrestre, incluso la Luna y otros cuerpos celestes

关于各国探测及使用外层空间包括月球与其他天体活动所应遵守原则的条约

W dobie coraz szybszego rozwoju technologii kosmicznych i związanej z tym wzmożonej eksploracji przestrzeni kosmicznej wzrasta znaczenie regulacji zagadnień z zakresu międzynarodowego prawa kosmicznego. Podstawowe elementy tego prawa stworzył Układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej, łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi z 1967 r., zawarty w Moskwie, Londynie i Waszyngtonie. Teksty układu zostały sporządzone jako jednakowo autentyczne w pięciu językach (rosyjskim, angielskim, francuskim, hiszpańskim i chińskim). Układ, zwany również traktatem o przestrzeni kosmicznej, składa się ze wstępu i 17 artykułów.

Stwierdza, że przestrzeń kosmiczna nie podlega zawłaszczeniu przez państwa w żaden sposób (ogłoszenie suwerenności, użytkowanie, okupację, i in.).  Jest wolna dla badań i użytkowania przez wszystkie państwa bez dyskryminacji, na zasadzie równości i zgodnie z prawem międzynarodowym.

Wprowadza zakaz zakładania wojskowych baz, instalacji oraz fortyfikacji na ciałach niebieskich, dokonywania na nich prób z jakimikolwiek typami broni oraz przeprowadzania manewrów wojskowych. Nie zabrania natomiast korzystania z personelu wojskowego w celach naukowych lub innych o charakterze pokojowym oraz korzystania z wszelkiego sprzętu i urządzeń dla pokojowych badań. Strony Układu zobowiązały się nie wprowadzać na orbitę wokół Ziemi jakichkolwiek obiektów przenoszących broń jądrową lub jakiekolwiek inne rodzaje broni masowego zniszczenia oraz nie umieszczać tego rodzaju broni na ciałach niebieskich lub w przestrzeni kosmicznej w jakikolwiek inny sposób. Zgodnie z Układem ciała niebieskie są użytkowane wyłącznie w celach pokojowych, a kosmonautów uważa się za wysłanników ludzkości.

Wprowadzona została zasada współpracy i wzajemnej pomocy pomiędzy państwami-stronami układu przy badaniach i użytkowaniu przestrzeni kosmicznej.

Układ stwierdza, że badanie i użytkowanie przestrzeni kosmicznej – dokonywane dla dobra i w interesie wszystkich krajów, niezależnie od stopnia ich rozwoju gospodarczego czy naukowego – stanowi dorobek całej ludzkości. Zapewniona została wolność badań naukowych w przestrzeni kosmicznej.

Układ zawiera też zapisy, dotyczące odpowiedzialności międzynarodowej państw-stron układu za ich działalność w przestrzeni kosmicznej, zagadnień związanych z działalnością w przestrzeni kosmicznej organizacji pozarządowych i organizacji międzynarodowych oraz obiektami wypuszczonymi w przestrzeń kosmiczną.

Joanna Orda

źródła: un.org, sejm.gov.pl
fot. CC0

STABILNE PRAWO

Gdy prawo jest stabilne, nie zmienia się zbyt często i zbyt szybko, możliwe jest zyskanie przez obywateli pewności prawa. Obywatele wiedzą, co mogą zrobić, czego im nie wolno, a co powinni. Nie ma zamieszania, wątpliwości i niepewności. Jest uporządkowany stan prawny.
Zdarza się, że zachodzi potrzeba zmian w prawie. Zmiany te muszą  być jednak przemyślane. Więcej na ten temat pisałam tutaj.

fot. CC0

Kodeksy postępowania karnego na ziemiach polskich od 1918 roku do dziś

W 1918 roku procedurę karną na ziemiach polskich regulowały trzy kodeksy postępowania karnego: austriacki kodeks postępowania karnego z dnia 23 maja 1873 roku, niemiecki kodeks  postępowania karnego z dnia 1 lutego 1877 roku i rosyjska ustawa postępowania sądowego karnego z dnia 20 listopada 1864 r. Kodeksy te utraciły moc z chwilą wejścia w życie polskiego kodeksu postępowania karnego z dnia 19 marca 1928 r., obowiązującego na terytorium całego państwa. Kodeks składał się z przepisów ogólnych i 11 ksiąg, podzielonych na działy i rozdziały oraz 652 artykułów. O kodeksie postępowania karnego z 1928 roku można przeczytać tutaj.

Kodeks postępowania karnego z 1928 roku uchylono w 1983 roku, czyli po 55 latach. Został zastąpiony kodeksem postępowania karnego z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks ten składał się z 14 działów, 62 rozdziałów i 592 artykułów. O kodeksie postępowania karnego z 1969 roku można przeczytać tutaj. Kodeks obowiązywał do 1998 roku, czyli 28 lat. 

Kodeks postępowania karnego z dnia 6 czerwca 1997 roku, który obowiązuje do dziś, składa się z 15 działów, podzielonych na rozdziały i 673 artykułów (artykuły 674-682 zostały uchylone). Był wielokrotnie nowelizowany. Wydano do niego 130 aktów wykonawczych i 144 akty zmieniające (ustawy i wyroki Trybunału Konstytucyjnego). Według przepisów kodeksu toczy się postępowanie karne w sprawach należących do właściwości sądów.

Spośród wymienionych polskich kodeksów postępowania karnego najdłużej obowiązywał kodeks z 1928 roku.

Joanna Orda

fot. CC0

Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich

fot. CC0

ŚWIATOWY DZIEŃ ZIEMI

fot. CC0

RADOSNYCH ŚWIĄT!

fot. CC0

SŁUŻENIE PRAWU

Jak głosi łacińska sentencja legibus idcirco omnes servimus, ut liberi esse possimus, dlatego wszyscy służymy prawu, żebyśmy mogli być wolnymi obywatelami.

Podobny post:

Bezcenna wolność

fot. CC0

Stan epidemii

Definicja ustawowa określa stan epidemii jako sytuację prawną, która jest wprowadzana na danym obszarze w związku z wystąpieniem epidemii. Celem wprowadzenia takiego stanu jest podjęcie określonych w ustawie działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych dla zminimalizowania skutków epidemii.

Stan epidemii ogłaszany i odwoływany jest w drodze rozporządzenia: 1. ministra właściwego do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw administracji publicznej na wniosek Głównego Inspektora Sanitarnego, pod warunkiem że epidemia występuje na obszarze więcej niż jednego województwa lub 2. wojewody na wniosek państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego na obszarze województwa lub jego części.  W rozporządzeniu mogą pojawić się określone ograniczenia, obowiązki i nakazy. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.

Ustawa określa sposób postępowania, gdy stan epidemii ma charakter i rozmiary przekraczające możliwości działania właściwych organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego. W sytuacji takiej Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia określić: zagrożony obszar wraz ze wskazaniem rodzaju strefy, na którym wystąpił stan epidemii oraz rodzaj stosowanych rozwiązań.

Epidemia ma miejsce wówczas, gdy na danym obszarze wystąpią zakażenia lub zachorowania na chorobę zakaźną w liczbie wyraźnie większej niż we wcześniejszym okresie albo wystąpią zakażenia lub choroby zakaźne dotychczas niewystępujące.

Na przestrzeni dziejów występowały epidemie, o których wzmianki do dziś budzą w ludziach grozę. Rozprzestrzeniały się na różnych kontynentach. Dziesiątkowały ludność, wpływały na upadek dawnych imperiów i wynik wojen, zmieniały układ sił, powodowały zniknięcie kultur. Do najbardziej znanych należą epidemia dżumy, ospy prawdziwej, cholery. Miały one poważne, długofalowe skutki.

Joanna Orda

źródło: Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi

fot. CC0

Ograniczenie konstytucyjnych wolności i praw

Ograniczenie konstytucyjnych wolności i praw obywatelskich dopuszczalne jest tylko w sytuacji wyjątkowej, umotywowanej istotnym interesem publicznym. 

Do sytuacji takich zalicza się zgodnie z polskim prawem przede wszystkim: zewnętrzne zagrożenie państwa, zbrojną napaść na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji wynikające z umowy międzynarodowej; szczególne zagrożenie konstytucyjne ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego; katastrofę naturalną lub awarię techniczną noszącą znamiona klęski żywiołowej. Odpowiednio do rodzaju zaistniałych zagrożeń może zostać wprowadzony stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej. Są to stany nadzwyczajne. Wprowadzane są w ostateczności, gdy zwykłe środki zawiodą. Pociągają za sobą z reguły ograniczenia w korzystaniu z wolności i praw człowieka.

Zgodnie z polskim prawem ograniczenia konstytucyjnych wolności i praw mogą zostać ustanowione wyłącznie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne w demokratycznym państwie. Rodzaj i zakres ograniczeń musi odpowiadać charakterowi istniejących zagrożeń, być do nich proporcjonalny i umożliwiać skuteczne zrealizowanie celu, jakim jest ochrona konkretnych wartości. Po ustaniu przyczyny ustanowienia ograniczeń są one uchylane.

Joanna Orda

Podobny post:

Fundamenty demokratycznego państwa konstytucyjnego

fot. CC0

Od starożytności do dziś

Nie wiadomo, kto i kiedy ustanowił pierwsze prawo. Nie wiadomo, jakich dziedzin życia dotyczyło i jak było skonstruowane. Najstarszym znanym kodeksem, który przetrwał do dzisiejszych czasów, jest spisany w języku sumeryjskim kodeks Ur-Nammu z XX w. p.n.e. Wiadomo jednak, że istniały wcześniejsze kodeksy(1). Świadczą o tym wzmianki w starożytnych tekstach. Historia prawa sięga  czasów starożytnych, a jej początki skrywają mroki dziejów.

Ktoś mógłby pomyśleć, że skoro znana historia prawa sięga starożytności, przez te wszystkie wieki prawo zostało już tak dopracowane, że nie wymaga dalszego udoskonalania; prawodawcy czerpali z dorobku poprzedników i tworzyli coraz lepsze prawo; przetestowano już wszystkie możliwe rozwiązania i wybrano najlepiej działające. Nie jest to takie proste.

Przez tysiące lat historia nie płynęła jednostajnym rytmem. Okresy pokoju przeplatały się z okresami niepokojów. Państwa powstawały i upadały. Dochodziło do wojen, rewolucji, kataklizmów. Dorobek jednych społeczeństw (także w dziedzinie prawa) został bezpowrotnie utracony, dorobek innych wciąż jest odkrywany. 

Na przestrzeni dziejów państwa tworzyły własne prawa. Jedne czerpały z dotychczasowych osiągnięć, inne nie. Prawo jest ugruntowane w kulturze danego społeczeństwa i zmienia się wraz ze zmieniającymi się warunkami.

Joanna Orda

Podobny post:
Wyprawa do Suzy

Źródło: (1) W. Sochacki, Starożytność, 2016.
fot. CC0

KIERUNEK DZIAŁAŃ

W jakim kierunku podążać, prowadząc sprawę? Na to proste zdawałoby się pytanie nie każdy udzieliłby jednoznacznej odpowiedzi.

Tymczasem podstawowym kierunkiem, w jakim winna zmierzać każda sprawa (czy to karna, czy cywilna, czy jakakolwiek inna) jest prawda. Ustalenie prawdy jest koniecznym warunkiem dla wydania sprawiedliwej decyzji. Kierunkiem przeciwnym prawdzie jest kłamstwo. Decyzja oparta na kłamstwie nie ma żadnej wartości.

Wybór kierunku należy wyłącznie do człowieka, który go dokonuje. Podąży on w jedną lub w drugą stronę. Na końcu drogi zawsze spotka konsekwencje – pozytywne lub negatywne, w zależności od dokonanego wyboru.

Joanna Orda

fot. CC0

Fundament państwa

Jak głosi łacińska sentencja iustitia civitatis fundamentum, sprawiedliwość jest fundamentem państwa.

fot. CC0

Zimowe popołudnie

Inspirująca dyskusja o prawie późnym zimowym popołudniem, gdy słońce chyliło się ku zachodowi.